ΙΣΤΟΡΙΑ 5η Ενότητα: Η Εκκλησιαστική Μουσική στο Βυζάντιο

Η Εκκλησιαστική Μουσική στο Βυζάντιο

Η Εκκλησιαστική Υμνολογική Βυζαντινή Μουσική

Η Εκκλησία ένωσε τους ανθρώπους σε κοινή προσευχή με τα αγγελικά τάγματα, με το υμνητικό λειτούργημα των αγγέλων, όπως συλλαμβάνεται στην Παλαιά Διαθήκη και τονίστηκε έντονα από τον Ησαΐα (6.14) και τον Ιεζεκιήλ (3.12). Σημαντικότερο είναι το γεγονός, που

περιγράφεται στην Έξοδο 25, ότι το πρότυπο για την επίγεια λατρεία του Ισραήλ προήλθε από τον ουρανό.

Στο Βυζάντιο, ως λογική συνέχεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η μουσική είχε εξέχοντα ρόλο. Για την κοσμική (μη θρησκευτική) μουσική έχουμε ελάχιστες πληροφορίες. Αντίθετα μας έχουν διασωθεί σημαντικές πληροφορίες για την εκκλησιαστική μουσική, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που ο όρος βυζαντινή μουσική συχνά συνδέεται σήμερα -εσφαλμένα- μόνο με την εκκλησιαστική μουσική.

Τα βυζαντινά ασματικά χειρόγραφα χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα, ενώ τα βιβλία Εκφωνητικής σημειογραφίας (ένα απλοϊκό γραφικό σύστημα με σκοπό να δείξει τον τρόπο ανάγνωσης των Γραφών) ξεκινούν έναν αιώνα νωρίτερα και εξακολουθούν να βρίσκονται σε χρήση έως το 12ο ή 13ο αιώνα. Η γνώση μας για την παλαιότερη περίοδο προέρχεται από τα "Τυπικά" (διατάξεις εκκλησιαστικών μυστηρίων και τελετών), τα έργα των εκκλησιαστικών Πατέρων και τις μεσαιωνικές διηγήσεις. Διεσπαρμένα δείγματα κειμένων ύμνων από τους πρώτους αιώνες του ελληνικού χριστιανισμού διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Οι μοναχοί ήταν αυτοί που παρήγαγαν τους πρώτους και εξαιρετικότερους υμνογράφους και μουσικούς — Ρωμανός ο Μελωδός, Ιωάννης Δαμασκηνός, Ανδρέας Κρήτης και Θεόδωρος Στουδίτης. Και ήταν ο μοναστικός πληθυσμός, που παρήγαγε επίσης τους εφευρέτες μιας περίπλοκης μουσικής σημειογραφίας, η οποία επέτρεψε στους γραφείς να συντηρήσουν σε χειρόγραφους κώδικες τις μουσικές πρακτικές της μεσαιωνικής Ανατολής.

Η Βυζαντινή Μουσική σήμερα

Η βυζαντινή μουσική σήμερα συνεχίζει να διδάσκεται σε Ωδεία και στις Σχολές Βυζαντινής Μουσικής των Ιερών Μητροπόλεων, αναγνωρισμένες από το Υπουργείο Πολιτισμού. Παρέχουν Πτυχίο Ιεροψάλτη στα τρία χρόνια εκπαίδευσης, Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής στα πέντε χρόνια και Δίπλωμα Μουσικοδιδάσκαλου Βυζαντινής Μουσικής στα επτά χρόνια εκπαίδευσης.