Η Ψαλτική Τέχνη

Η ψαλτική τέχνη έχει την τεχνική της! 

Πρώτα από όλα ο ψάλτης πρέπει την ώρα που εκτελεί τα άσματα να προσεύχεται, να πιστεύει αυτό που κάνει, διότι αν δεν πιστεύει δεν το νιώθει ο εκκλησιαζόμενος. 

Η καλή φωνή είναι πλεονέκτημα, αλλά δεν είναι από μόνη της αρκετή. 

Χρειάζεται καλό και πρόθυμο «αυτί». 

Το ψάλλειν είναι δώρο του Θεού. Άλλος το έχει εκ κοιλίας μητρός, άλλος χρειάζεται να καταβάλλει αρκετό κόπο μέχρι να το αποκτήσει. Χαρακτηριστικό των καλών ψαλτάδων είναι ότι βρέθηκαν κοντά σε μύστη της ψαλτικής τέχνης και άκουσαν…

Σπουδή στην Ψαλτική Τέχνη

α) Αφιερώνω λίγο χρόνο για μελέτη, από τον χρόνο που συνήθως δεν έχω και χρειάζεται να τον δημιουργήσω είτε στο σπίτι είτε στο αυτοκίνητο κ.α.

β) Μελετώ τη Θεωρία από την ορισθείσα  Διδακτική Ενότητα  κατόπιν συνεχίζω στη Δράση  κι ύστερα στο Άκουσμα

γ) Ακολουθώ τη διαδικασία που αναφέρεται στο Μελέτη Ψαλτικής

ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΩ ΝΑ ΨΑΛΛΩ ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Το Πρόγραμμα Πρακτικής Ψαλτικής στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες, τα τρία Α :

Ακοή - Αποστήθιση – Ανατροφοδότηση

Ακοή

1. Ακούω το ορισμένο ηχητικό χωρίς καθόλου να ψάλλω, (οι παλαιοί δάσκαλοι έλεγαν ότι για να μπορέσει κάποιος να το αποστηθίσει σωστά, να το ακούσει πρώτα 30 φορές).

4. Σημειώνω ποια λέξη ή φράση ανεβαίνει ηχητικά προς τα πάνω και ποια λέξη ή φράση κατεβαίνει προς τα κάτω.

5. Προσέχω δε, το τέλος της λέξης ή φράσης σε ποιο τονικό ύψος βρίσκεται (οξύ ή βαρύ τονικό ύψος).

6. Πριν ξεκινήσω να ψάλλω το άκουσμα, ψάλλω την κλίμακα για να τοποθετηθεί σωστά η φωνή μου.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ:  Η κλίμακα της βυζαντινής μουσικής

7. Ακούω το ηχητικό και ταυτόχρονα σιγο-ψάλλω μαζί του αρχικά με τον φθόγγο "ν" ή "μ" κι ύστερα με τα λόγια (30 φορές).

8. Ακούω το ηχητικό και ταυτόχρονα ψάλλω μαζί του (30 φορές).

9. Ακούω το ηχητικό σε χαμηλή ένταση, ώστε να μου είναι ως υποβοήθηση και ψάλλω μαζί του (30 φορές).

Αποστήθιση 

10. Ψάλλω το μέλος χωρίς το ηχητικό, έως ότου το αποστηθίσω.

Ανατροφοδότηση

11. Λαμβάνω ανατροφοδότηση - καθοδήγηση μέσω επικοινωνίας με τον συντονιστή.

Προαιρετικά:

• Ηχογραφώ τον εαυτό μου και ελέγχω αν αυτό που έψαλλα είναι ίδιο ή περίπου ίδιο με το ηχητικό.
• Αν δεν είναι καθόλου ίδιο επαναλαμβάνω τα βήματα από το 3 έως το 10.
• Αν είναι ίδιο ή περίπου ίδιο, τότε συνεχίζω να το ψάλλω, έως ότου το εμπεδώσω.

Σημείωση: είναι φυσιολογικό το να μην μου αρέσει η φωνή μου, όταν την ακούω ηχογραφημένη.

ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΩ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΑ ΨΑΛΛΩ

1. Χωρίζω το κείμενο που πρόκειται να μελετήσω σε μικρές μουσικές φράσεις – μελωδίες, από μαρτυρία σε μαρτυρία, το χωρίζω σε μέτρα με διαστολές και σημειώνω τον χρόνο πάνω από κάθε μέτρο.

2. Αρχίζω το διάβασμα χωρίς να ψάλλω, λέω τον κάθε φθόγγο με το όνομά του και κρατώ σταθερό ρυθμό, μετρώντας τον χρόνο με το χέρι μου.
Βρίσκω και σημειώνω την πιο χαμηλή και την πιο υψηλή νότα που έχω να τραγουδήσω.

Το επαναλαμβάνω τόσες φορές, όσες χρειάζεται, ώστε να έχω άνεση στη ροή του λόγου.

Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη στο αρχικό στάδιο του νεοεισερχόμενου στον κόσμο της μουσικής και ονομάζεται Μετροφωνική.

3. Στη συνέχεια αρχίζω να ψάλλω τους χαρακτήρες χρησιμοποιώντας τη συλλαβή "νε" και ύστερα τους φθόγγους, στη μουσική φράση που μελετώ, κρατώντας σταθερό χρόνο και ρυθμό.
Επαναλαμβάνω το ίδιο τόσες φορές, όσες χρειάζεται για να ψάλλω τη μελωδία με άνεση.

Συνεχίζω το ίδιο με τις υπόλοιπες φράσεις του μέλους που μελετώ.

Αυτή η διαδικασία είναι η πιο βασική στην εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής και λέγεται: 

"ψάλλω Παραλλαγή".

4. Αφού ολοκληρωθεί το μουσικό κείμενο φράση – φράση, τότε προχωρώ στο να ψάλλω ολόκληρο το μουσικό κομμάτι αρκετές φορές παραλλαγή.

5. Όταν η παραλλαγή μου τρέχει με άνεση, τότε θα ψάλλω τον ύμνο με τα λόγια του τροπαρίου.
Στη συνέχεια θα προσθέσω στο ψάλσιμο μου τους χαρακτήρες ποιότητας και έκφρασης.
Η διαδικασία αυτή λέγεται, ότι "ψάλλω το Μέλος".

6. Το άκουσμα για την εκμάθησης στα Θεωρητικά της Βυζαντινής Μουσικής και του Σύντομου Αναστασηματαρίου είναι βοηθητικό, το ακούμε στην αρχή για να πάρουμε ιδέα του ρυθμού, του χρόνου και της μελωδίας. Σιγοψάλουμε με το άκουσμα χρησημοποιώντας τον φθόγγο "ν" ή "μ".

Στο τέλος, αφού τελειώσει η διαδικασία της παραλλαγής, ακούμε ξανά τον ύμνο, για να εντοπίσουμε τα σημάδια ποιότητας και έκφρασης, ώστε να τα ψάλλουμε.

7. Προσπαθούμε να αποστηθίσουμε τον ύμνο, τη μελωδία του, τον ρυθμό του και τον χρόνο του.

8. Στην πορεία θα παρατηρήσουμε ότι αρχίζουμε να συναντάμε ξανά και ξανά τις ίδιες μουσικές φράσεις που έχουμε ήδη μάθει. Αυτό μειώνει τον χρόνο εκμάθησης στα επόμενα μουσικά κομμάτια, σε σχέση με τον χρόνο που δαπανήθηκε στην αρχή. Έτσι η εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής γίνεται στην πορεία  ευκολότερη.

Επιμόρφωση

Σε δεύτερο χρόνο μελετώ τα άρθρα του Τυπικού και της Ιστορίας - Λειτουργικής από την κάθε  Διδακτική Ενότητα.
Επίσης, ενημερώνομαι από τα Δίπτυχα για το τυπικό της ακολουθίας στην οποία θα συμμετάσχω.
Ακόμη, υπάρχει η δυνατότητα της μελέτης ολόκληρης της Ακολουθίας

Τέλος, αναζητώ κάθε ευκαιρία που μου δίνεται να συμμετέχω στο Αναλόγιο.

Αντί Επιλόγου

Την παραπάνω διαδικασία ακολούθησαν - και συνεχίζουν να ακολουθούν - όλοι οι ψάλτες που γνωρίζουν μουσικά.
Κανείς δεν μπορεί να πει στον εαυτό του πως έμαθε να ψάλει.
Η μελέτη της Βυζαντινής Μουσικής δεν τελειώνει ποτέ. Ακόμα και οι μεγάλοι Πρωτοψάλτες πριν πάνε στην ακολουθία, αφού πρώτα συμβουλευθούν το Τυπικό, θα ρίξουν μια μουσική ματιά σε ότι έχουν να ψάλλουν και συνεχώς ...ακούν...

Δεν σταματούν όμως εκεί, αναζητούν νέους ύμνους για να εμπλουτίσουν το ρεπερτόριό τους, ώστε να αποφεύγεται η μονοτονία των ψαλσιμάτων. Αυτό βέβαια, απαιτεί διάβασμα ξανά και ξανά παραλλαγής και μέλους.
Είναι τόσα πολλά τα αριστουργηματικά μουσουργήματα των μεγάλων Μαϊστόρων, που δεν φτάνει μια ζωή για να μάθει κανείς να τα ψάλλει.