ΙΣΤΟΡΙΑ 1η Ενότητα: Εισαγωγή στην Ψαλτική - Β. Μουσική

Εισαγωγή στην Ψαλτική - Βυζαντινή Μουσική

Στην Ενότητα «Ιστορία» παρουσιάζεται η πορεία της Βυζαντινής Μουσικής μέσα στους αιώνες, από την αρχαία ελληνική παράδοση έως τη σύγχρονη ψαλτική πράξη.

Η πορεία της Βυζαντινής Μουσικής στο χρόνο

Α. Τι είναι η Βυζαντινή Μουσική και ποια η ιστορική της πορεία.

Η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί τη μουσική έκφραση των Ρωμαίων πολιτών της πάλαι ποτέ Ρωμανίας, δηλαδή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο όρος «Βυζαντινή μουσική» προέρχεται από τον όρο «Βυζάντιο», ο οποίος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως. Τον όρο αυτό εισήγαγε το 1562 ο ιστορικός Ιερώνυμος Βολφ και καθιερώθηκε ευρύτερα τον 18ο αιώνα από τον Γάλλο Διαφωτιστή Μοντεσκιέ.

Πρόκειται για μουσική με βαθιές αρχαιοελληνικές ρίζες, η οποία συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής μουσικής. Είναι η μουσική που έψαλλαν και οι Λατίνοι ιερείς στη Δύση, όπως ο Άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Η ίδια αυτή μουσική εξελίχθηκε και επηρέασε την κλασική μουσική των Μπαχ και Μπετόβεν, ενώ την ίδια περίοδο (17ος–18ος αιώνας) στην Ανατολή μεσουρανούσαν οι εξίσου σπουδαίοι μουσικοσυνθέτες Πέτρος ο Λαμπαδάριος και Ιάκωβος ο Πρωτοψάλτης.

Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας περιλαμβάνει τις θρησκευτικές μελωδίες που διασώθηκαν από τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού και - κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως - συνεχίζουν να ψάλλονται μέχρι σήμερα.

Β. Ενδεικτική Χρονική Μουσική Σύνδεση

• Ο Όμηρος, τον 9ο αιώνα π.Χ., απήγγειλε την «Οδύσσεια» σε ιαμβικό ρυθμό. Ο ρυθμός αυτός διασώζεται έως σήμερα σε αρκετά ψαλτικά μέλη.

• Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, τον 10ο αιώνα μ.Χ., έψαλλε για πρώτη φορά τον ύμνο της Θεοτόκου «Άξιον εστίν…» σε ήχο β΄, μπροστά στην εικόνα της Παναγίας που σήμερα βρίσκεται στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους στις Καρυές, γνωστή ως «Άξιον Εστί».

• Ο Μαΐστωρ Άγιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης, τον 13ο αιώνα μ.Χ., έψαλλε σε τροχαίο ρυθμό και σε ήχο πλ. Α΄ το Κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον…», ένα μέλος που ψάλλεται μέχρι σήμερα.

• Ο Πρωτοψάλτης του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως Παναγιώτης Νεοχωρίτης, στον 21ο αιώνα μ.Χ., συνθέτει και ψάλλει τον Τρισάγιον Ύμνο της Θείας Λειτουργίας «Άγιος ο Θεός» σε ήχο πλ. β΄.

Στην επόμενη διδακτική ενότητα θα πραγματοποιήσουμε ένα σύντομο οδοιπορικό στις ψαλτικές παραδόσεις.

Δείτε:

Οδοιπορικό Ψαλτικών Παραδόσεων - Επτάνησα