ΤΥΠΙΚΟ 1η Ενότητα: Εισαγωγή στο τυπικό των ακολουθιών

Εισαγωγή στο τυπικό των ακολουθιών - Δίπτυχα.

Τυπικό Ακολουθιών Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας

Τι είναι το Τυπικό

Όπως στον Ουρανό επικρατεί τάξη κι όχι αταξία, έτσι και στη λατρεία της Εκκλησίας υπήρχε πάντοτε μια τάξης. Η τάξη αυτή ή αλλιώς τυπικόν, δεν είναι ένα απλό κατασκεύασμα, αλλά ένα καταστάλαγμα

εμπειρίας αιώνων. Το δημιούργησε η ανάγκη για ομοιόμορφη εκτέλεση των ακολουθιών σε όλη την χριστιανοσύνη. Με τον τρόπο αυτό διαφυλάσσονταν η ορθή λατρεία προς τον Θεόν ενάντια στις αιρετικές πρακτικές. 

Το Τυπικό της Εκκλησίας αναφέρεται κυρίως και πρωτίστως στους ψάλτες και είναι απαραίτητο για την ορθή διεξαγωγή των ακολουθιών.

Είναι το σύνολο των οδηγιών και διατάξεων για το πώς και πότε πρέπει να τελούνται οι ακολουθίες της Εκκλησίας, είτε είναι Κυριακή, είτε Δεσποτική ή Θεομητορική εορτή, είτε μνήμη αγίου, είτε μια απλή καθημερινή.

Το τυπικό είναι αυτό που καθορίζει την βασική δομή των ακολουθιών, τον ήχο της εβδομάδας στον οποίο θα ψαλούν συγκεκριμένοι ύμνοι, τους ύμνους που πρέπει να ψαλούν, τα εκκλησιαστικά κείμενα - αναγνώσματα (ψαλμοί, τροπάρια, ευχές, αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα κ.λπ.) που πρέπει να διαβαστούν. Επίσης το τυπικό αρμόζει δύο ή τρεις ακολουθίες σε μια ημέρα και παρέχει πλήθος άλλων οδηγιών.

Στο αναλόγιο / ψαλτήρι / καλανάρχος υπάρχει εκτός των άλλων και ένα βιβλίο που επονομάζεται ΔΙΠΤΥΧΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Το βιβλίο αυτό είναι χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιέχει το τυπικό των ακολουθιών του έτους, αρχής γενομένης από την 1 Ιανουαρίου έως και τις 31 Δεκεμβρίου. Στο δεύτερο μέρος καταχωρούνται τα Δίπτυχα.  Αυτά εμπεριέχουν πληροφορίες για τις Ιερές Μητροπόλεις της Ελλάδος.

Το βιβλίο αυτό ανατυπώνεται κάθε χρόνο. Αυτό είναι αναγκαίο γιατί οι ακολουθίες αλλάζουν ανάλογα με την Πασχάλια Περίοδο -  λόγω των κινητών εορτών - και τις εορτάσιμες ημέρες (π.χ. το τυπικό είναι διαφορετικό αν μια μεγάλη γιορτή πέσει μέρα Κυριακή από καθημερινή).

Τι είναι τα Δίπτυχα;

Τα Δίπτυχα ήταν δύο σανίδια ενωμένα μεταξύ τους, όπως οι πλάκες που είχε ο Μωυσής στις οποίες ήταν γραμμένος ο Δεκάλογος. Στα Δίπτυχα ήταν γραμμένα τα ονόματα των Ορθοδόξων, ζωντανών και κεκοιμημένων, καθώς και των αναγνωρισμένων αγίων. Υπήρχαν τρία είδη Διπτύχων:

• Δίπτυχα αγίων
• Δίπτυχα ζώντων
• Δίπτυχα κεκοιμημένων

Τα Δίπτυχα των αγίων υπάρχουν από την εποχή του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, ενώ τα Δίπτυχα των κεκοιμημένων αναφέρονται στη Θεία Λειτουργία του ευαγγελιστή Μάρκου. Στα Δίπτυχα των ζώντων ήταν γραμμένοι οι Αρχιερείς, οι αυτοκράτορες και όσοι είχαν αξιώματα και εξουσίες, καθώς και όσοι βοήθησαν την Εκκλησία. Σύμφωνα με την απόφαση της Ε’ Οικουμενικής Συνόδου, μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων και δη μετά το «Άξιον έστιν» ή το «Επί σοί χαίρει Κεχαριτωμένη…», ο Διάκονος μνημόνευε τα ονόματα τα οποία ήταν γραμμένα στα Δίπτυχα. Αυτή η τάξη τηρείται και σήμερα στο Άγιο Όρος.

Από την επόμενη Διδακτική Ενότητα  θα αρχίσουμε να ασχολούμαστε πιο αναλυτικά με τα μέρη της νυχθημερόν ακολουθίας που είναι τα εξής:

• Εσπερινός: Η απογευματινή προσευχή.
• Απόδειπνο: Η βραδινή προσευχή
• Μεσονυχτικό: Προσευχή που τελείται τα μεσάνυχτα.
• Όρθρος: Η πρωινή προσευχή.
• Ώρες: Τέσσερις προσευχές που τελούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας (Πρώτη, Τρίτη, Έκτη και Ενάτη Ώρα).

Η Θεία Λειτουργία θα αποτελέσει ένα ιδιαίτερο μέρος της Διδακτικής Ενότητας του Τυπικού. Να αναφέρουμε μόνο συνοπτικά ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν τέσσερις λειτουργίες που τελούνται τακτικά:

Η Θεία Λειτουργία του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Είναι η πιο συχνά τελούμενη λειτουργία και χρησιμοποιείται σχεδόν όλο το εκκλησιαστικό έτος.

Η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Τελείται δέκα φορές το χρόνο.

Η Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.

Η Θεία Λειτουργία του Ιακώβου του Αδελφοθέου κ.α.

Διαβάστε περισσότερα εδώ (τάξη ακολουθιών)

Δείτε: Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος