ΘΕΩΡΙΑ 1η Ενότητα: Εισαγωγή στη Βυζαντινή Μουσική

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Μουσική 

Βυζαντινή Μουσική & Γράμματα

Η μουσική γενικότερα, είναι μια γλώσσα πανανθρώπινη - κι όπως κάθε γλώσσα - έχει δικά της γράμματα, γραμματική, συντακτικό και ορθογραφία.  

Με τον όρο Βυζαντινή Μουσική (ή καλύτερα Ελληνική Μουσική) ονομάζουμε ένα ιδιαίτερο και ολοκληρωμένο σύστημα απόδοσης και εξέτασης της μελωδίας, σύμφωνα με Ήχους, Γένη και Χρόες.
Η Βυζαντινή Μουσική έχει δικό της γραφικό σύστημα με σύμβολα - μουσικά σημάδια με τα οποία παριστά τη μελωδία. Τα σύμβολα αυτά διακρίνονται στους Χαρακτήρες και στις Μαρτυρίες.

Η Βυζαντινή Ψαλτική Μουσική Τέχνη: 

Είναι Εκκλησιαστική, προορισμένη να εξυπηρετεί τις ανάγκες της εκκλησίας.

Είναι Φωνητική, τραγουδιέται μόνο από ανθρώπινη φωνή, είτε ψάλτη είτε χορό ψαλτών, μονοφωνικά (μονοφωνιτική τέχνη), σε αντίθεση με τη δυτική μουσική που είναι πολυφωνική. 

Είναι Τροπική, τα σημάδια που χρησιμοποιεί φανερώνουν κίνηση φωνής, που καθορίζεται σύμφωνα με τον ήχο, το γένος και τις επιμέρους μελωδικές αλλοιώσεις του μέλους. 
Η κίνηση αυτή ξεκινάει από ένα συγκεκριμένο φθόγγο (νότα) του ήχου. Συνήθως ο πρώτος Φθόγγος αποτελεί και τη Βάση του ήχου και προχωρεί ακολουθώντας  τις ενδείξεις των σημαδιών, σύμφωνα και ομότονα, με συνοδεία ισοκρατήματος.

 Ίσον ή ισοκράτημα είναι η συνεχής ήχηση της βάσης του ήχου ή της τονικής του τετραχόρδου του, κάτι εντελώς διαφορετικό από την αρμονία της δυτικής μουσικής.

Νότες = Φθόγγοι της Βυζαντινής Μουσικής:

Η μουσική διαβάζεται στην μεν Ευρωπαϊκή με τις νότες (ΝΤΟ - ΡΕ - ΜΙ κλπ.), στην δε Βυζαντινή διαβάζεται με τους Φθόγγους. 

Οι φθόγγοι της Βυζαντινής Μουσικής είναι επτά (7). Τα ονόματά τους προέρχονται από τα πρώτα γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου, με προσθήκη ενός συμφώνου ή φωνήεντος για να γίνουν συλλαβή:

πΑ - Βου - Γα - Δι - κΕ - Ζω - νΗ

Τα γράμματα (Χαρακτήρες) της Βυζαντινής Μουσικής:

Στη Βυζαντινή Μουσική δεν γράφουμε τους φθόγγους για να ψάλλουμε, αλλά χρησιμοποιούμε συγκεκριμένα σύμβολα, σημάδια - γράμματα, που λέγονται Χαρακτήρες Ποσότητας.

Τα τρία πρώτα γράμματα -χαρακτήρες της βυζαντινής  μουσικής είναι:                                                     

  

 Το ίσον μας δείχνει ότι η μελωδία ούτε κατεβαίνει, ούτε ανεβαίνει, αλλά παραμένει σταθερή

Το ολίγον μας δείχνει ότι πρέπει να ανεβούμε μια νότα πάνω από τη νότα που βρισκόμαστε. Δηλαδή, αν βρισκόμαστε στον Φθόγγο ΠΑ θα πρέπει να ψάλλουμε τον φθόγγο ΒΟΥ κ.ο.κ.

Η απόστροφος μας λέει να κατεβούμε έναν φθόγγο από τον φθόγγο που βρισκόμαστε. Δηλαδή, αν είμαστε στον ΖΩ θα κατεβούμε στον φθόγγο ΚΕ.

Μαρτυρίες

Επειδή λοιπόν, δεν γράφουμε τα ονόματα των φθόγγων με τις προαναφερθείσες συλλαβές (πΑ, Βου κλπ.) χρησιμοποιούμε τις μαρτυρίες:

Το παραπάνω σημάδι μας λέει ότι ο πρώτος φθόγγος από τον οποίο θα αρχίσουμε να ψάλλουμε είναι ο ΔΙ.

Ξεκινάμε λοιπόν το ψάλσιμο από τον φθόγγο που μας δείχνει το σημάδι - γράμμα που ακολουθεί μετά από τη μαρτυρία.

Στο παραπάνω παράδειγμα, αν είναι ίσον θα ψάλλουμε ΔΙ, αν είναι ολίγον θα ψάλλουμε ΚΕ, αν είναι απόστροφος θα ψάλλουμε ΓΑ κοκ.

Στην επόμενη Διδακτική Ενότητα της Θεωρίας θα αναφερθούμε στα θεμελιώδη συστατικά της Βυζαντινής Μουσικής, όπως ο φθόγγος, ο τόνος οι μαρτυρίες κλπ.

Συστατικά Βυζαντινής Μουσικής