ΤΥΠΙΚΟ 10η Ενότητα: Το άγραφο τυπικό

Το άγραφο τυπικό

Το Τυπικό, όπως ήδη αναφέραμε, είναι το βιβλίο που περιέχει την τάξη των ιερών ακολουθιών. Το πρώτο τυπικό παρουσιάστηκε από τον Άγιο Σάββα στα Ιεροσόλυμα. Αναθεωρήθηκε

αρκετές φορές, ώσπου στα 1890 καταρτίστηκε το σημερινό Τυπικό από επιτροπή που συγκροτήθηκε στο Φανάρι κι έμεινε περισσότερο γνωστό ως Τυπικό του Βιολάκη.

Υπάρχουν όμως πρακτικές και παραδόσεις που δεν έχουν καταγραφεί επίσημα, αλλά ακολουθούνται από τους ιερείς και τους ψάλτες ως μέρος της εκκλησιαστικής ζωής. Αυτές οι άγραφες διατάξεις αποτελούν το λεγόμενο άγραφο τυπικό και περιλαμβάνουν λεπτομέρειες για τη συμπεριφορά των ψαλτών στο αναλόγιο, τη σειρά των ύμνων, καθώς και τις μικρές διαφοροποιήσεις που έχουν διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες.

Σε αυτό το άρθρο δεν γίνεται να παρατεθεί όλο το άγραφο τυπικό. Θα αναφερθούν μόνο ορισμένα σημεία, ώστε ο αναγνώστης να κατανοήσει καλύτερα το θέμα.

1.  Στην εκφώνηση του ιερέα «Αντιλαβού, σώσον…» η απάντηση του χορού είναι «Κύριε Ελέησον» (κι όχι το «Αμήν» που λέγεται από κάποιους).
2. Κατά την εκφώνηση «της Παναγίας αχράντου…» δεν αναφέρεται σε κανένα τυπικό η ψαλμώδηση του «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς» και μεγαλύτερο λάθος είναι το «…πρέσβευε υπέρ ημών».
3. Ο «Απόστολος» δίδεται από την Ωραία Πύλη και ο Αναγνώστης τον απαγγέλει με κλιτόν στη μέση του ναού απέναντι από το δεσποτικό.
4. Το «Πιστεύω» και το «Πάτερ ημώ» απαγγέλλονται και δεν ψέλνεται (ούτε το ακροτελεύτιο).
5. Το «Σε υμνούμεν…» ψάλλεται χαμηλοφώνως.
6.  Κατά τις Δεσποτικές εορτές αντί του «είδομεν το φως…» ψάλλεται το απολυτίκιο της εορτής.
7. Τα αντίφωνα «Ταις πρεσβείαις…», «Σώσον ημάς…», «ο Μονογενής…» ψάλλονται σε ήχο β΄.
8. Ο Ν΄ψαλμός στον όρθρο της Κυριακής ψάλλεται κυρίως σε β΄ήχο.
9.  Όταν ψάλλεται η «Τιμιωτέρα» οι χοροί κατέρχονται από το στασίδι τους.
10. Όταν πρόκειται να χοροστατήσει Αρχιερέας και να ιερουργήσει, στους αίνους μετά το «αινείτε» του Β΄χορού, ο Α΄χορός ψάλει το «Δεσπότη και Αρχιερέα...» σε αργή χρονική αγωγή και όταν αυτός αρχίσει να ευλογεί τον λαό ψάλλεται υπό του Β΄χορού το «εις πολλά έτη Δέσποτα. Τότε πλέον ο Αρχιερέας εισέρχεται στο ιερό βήμα.

Υπάρχουν πολλές διατάξεις και ερμηνείες όρων, όπως σε τι ήχο θα ψαλεί η Δοξολογία και το Χερουβικό, τι ονομάζεται «Ασματικό», τι είναι η «Υπακοή» και τα «Φωταγωγικά» κ.α. τα οποία αφενός μεν δεν είναι δυνατόν να καταγραφούν εδώ, αφετέρου δε, τα μαθαίνει κάποιος με την ενεργή συμμετοχή του στο Αναλόγιο.