ΘΕΩΡΙΑ 9η Ενότητα: Μουσικά Γένη

Μουσικά Γένη: Διατονικό - Χρωματικό - Εναρμόνιο

Διατονικό Γένος

Το Διατονικό Γένος είναι ένα από τα τρία βασικά γένη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, μαζί με

το Χρωματικό και το Εναρμόνιο. Αποτελεί τη βάση της φυσικής κλίμακας και χρησιμοποιείται ευρέως στη Βυζαντινή μουσική.

Χαρακτηριστικά του Διατονικού Γένους:

• Αποτελείται από διαστήματα που χωρίζονται σε μείζονες, ελάσσονες και ελάχιστους τόνους.
• Η βασική διατονική κλίμακα περιλαμβάνει οκτώ φθόγγους και σχηματίζεται από δύο τετράχορδα που χωρίζονται από έναν διαζευκτικό τόνο.

Διατονική Κλίμακα

Η διαδοχική σειρά οκτώ φθόγγων που μεταξύ τους σχηματίζονται τρεις μείζονες, δυο ελάσσονες και δυο ελάχιστοι τόνοι ονομάζεται διατονική κλίμακα.

Η διατονική κλίμακα του ΝΗ αποτελείται από δυο όμοια τετράχορδα 

ΝΗ – ΠΑ – ΒΟΥ - ΓΑ          και         ΔΙ – ΚΕ – ΖΩ - ΝΗ 

με τόνους μείζονα (12), ελάσσονα (10), ελάχιστο (8) τα οποία είναι διαζευγμένα από έναν μείζων τόνο ΓΑ – ΔΙ (12).

Η διατονική κλίμακα του ΝΗ είναι η φυσική και θεμελιώδης μουσική κλίμακα. Την κλίμακα αυτή χρησιμοποιεί ο ήχος Πλάγιος του Τετάρτου από τον φθόγγο ΝΗ.

 

Χρωματικό γένος

Το Χρωματικό Γένος διαφέρει από το Διατονικό Γένος κυρίως στον τρόπο διαμόρφωσης των διαστημάτων.

Το Χρωματικό Γένος χαρακτηρίζεται από τη χρήση ημιτονίων και τριημιτονίων, δημιουργώντας μια πιο εκφραστική και ποικιλόμορφη μελωδία.

 Χαρακτηριστικά του Χρωματικού Γένους:

• Περιλαμβάνει μικρότερα διαστήματα από το Διατονικό Γένος, δίνοντας μια πιο έντονη και συναισθηματική αίσθηση στη μουσική
• Χρησιμοποιείται συχνά σε λυρικά και δραματικά μέρη της μουσικής, καθώς προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στην έκφραση.

Στη Βυζαντινή μουσική, το Χρωματικό Γένος εμφανίζεται κυρίως σε συγκεκριμένους ήχους, όπως ο Δεύτερος και ο Πλάγιος του Δευτέρου. Ωστόσο, χρωματικό γένος βρίσκουμε ακόμα στον Α' ήχο και στον Δ' ήχο.

Εναρμόνιο Γένος

Το Εναρμόνιο Γένος είναι το τρίτο από τα βασικά γένη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, μαζί με το Διατονικό και το Χρωματικό. Είναι το πιο λεπτομερές και απαιτητικό γένος, καθώς χρησιμοποιεί πολύ μικρά διαστήματα μικρότερα από ημιτόνια, γνωστά ως εναρμόνιο δίεση.

 

Σημείωση

 Είναι πολύ χαρακτηριστικό γνώρισμα της βυζαντινής μουσικής σε έναν ύμνο να εναλλάσσονται τα γένη. Έτσι ένα τροπάριο που έχει μελοποιηθεί σε διατονικό γένος, π. χ. στον πρώτο ήχο, να περιέχει μελωδική γραμμή χρωματικού γένους, π. χ. πλαγίου δευτέρου ήχου.