ΙΣΤΟΡΙΑ 3η Ενότητα: Περίοδοι της Β. Μουσικής & οι Υμνογράφοι.

Οι περίοδοι της Β. Μουσικής & οι Υμνογράφοι

Ύμνοι - Υμνογράφοι - Μαΐστορες

Η Εκκλησιαστική Βυζαντινή Μουσική διακρίνεται σε τέσσερις βασικές περιόδους:

Α΄ Περίοδος: Από τον 1ο αιώνα έως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης

Η μετάδοση των ύμνων γινόταν κυρίως προφορικά. Οι πρώτοι χριστιανοί έψαλλαν τους

ψαλμούς του Δαυίδ και, στη συνέχεια, μικρά τροπάρια που παρεμβάλλονταν στους ψαλμούς. Από τον 2ο αιώνα, ο λαός χωριζόταν σε δύο χορούς και έψαλλε αντιφωνικά. Άλλος τρόπος ψαλμωδίας ήταν καθ’ υπακοήν: ένας ψάλτης άρχιζε το μέλος και οι υπόλοιποι τον ακολουθούσαν.

Β΄ Περίοδος: Από τον 4ο έως τον 11ο αιώνα

Χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία των στιχηρών — τροπάρια που προηγούνται στίχου από το Ψαλτήρι. Στον 5ο αιώνα αναπτύσσεται το κοντάκιο, ποίημα με 24 στροφές, χωρισμένο σε προοίμιο και οίκους. Ονομαστός ποιητής των κοντακίων είναι ο Όσιος Ρωμανός ο Μελωδός.

Από τον 7ο έως τον 8ο αιώνα, το κοντάκιο αντικαθίσταται από τον κανόνα — πολύστροφο ποίημα με εννέα ωδές. Κάθε ωδή περιλαμβάνει τον ειρμό και τα τροπάρια που ψάλλονται σύμφωνα με αυτόν. Σπουδαίοι ποιητές των κανόνων είναι ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος συνέθεσε και τον κανόνα του Πάσχα.

Υπάρχουν πλέον άλλα είδη τροπαρίων, όπως τα απολυτίκια, τα καθίσματα, τα εξαποστειλάρια, τα δοξαστικά κ.α. 

Τα στιχηρά τροπάρια διακρίνονται:

 > ανάλογα με το περιεχόμενό τους σε: αναστάσιμα, μαρτυρικά, θεοτοκία, νεκρώσιμα κλπ. 

> ανάλογα με τη μελωδική τους φόρμα: 

• σε ιδιόμελα, δηλαδή έχουν δικό τους τρόπο ψαλσίματος, 
• σε αυτόμελα που το μέλος τους αποτελεί πρότυπο με βάση το οποίο ψάλλονται τροπάρια που ονομάζονται προσόμοια. 

Την περίοδο αυτή δημιουργείται η Οκτώηχος από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό.

Γ΄ Περίοδος: Από τον 12ο αιώνα έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης

Η υμνογραφία ολοκληρώνεται και η μουσική φτάνει σε περίοδο ακμής με την εμφάνιση των μαϊστόρων — συνθετών και ψαλτών.

Ονομαστοί μαΐστορες:

• Όσιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης,

• Ιωάννης ο Κλαδάς κ.ά.

Δ΄ Περίοδος: Από την Άλωση έως σήμερα

Αρχικά περιλαμβάνει την υποπερίοδο της Τουρκοκρατίας, και αργότερα τη δημιουργία της Νέας Μεθόδου από τους τρεις μεγάλους διδασκάλους:

• Χουρμούζιο, Γρηγόριο, Χρύσανθο (συγγραφέα του Μεγάλου Θεωρητικού της Μουσικής). Το 1820 εκδίδονται έντυπα μουσικά βιβλία στο Βουκουρέστι ( Πέτρος Εφέσιος) και το Παρίσι.

Κορυφαίοι μουσικοί της περιόδου:

• Χρυσάφης ο νέος,

• Ιερέας Μπαλάσιος,

• Πέτρος Μπερεκέτης,

• Ιωάννης,  Δανιήλ,  Ιάκωβος,  Κωνσταντίνος,  Μανουήλ  οι Πρωτοψάλτες,

• Πέτρος ο Λαμπαδάριος 

• Θεόδωρος Φωκαεύς  κ.ά.

Δείτε: Η ιστορία της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής

Δείτε : Βιογραφικά Ερμηνευτών και Συνθετών