ΙΣΤΟΡΙΑ 3η Ενότητα: Περίοδοι της Β. Μουσικής & οι Υμνογράφοι.

Οι περίοδοι της Β. Μουσικής & οι Υμνογράφοι.

ΥΜΝΟΙ - ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΙ - ΜΑΪΣΤΟΡΕΣ

Η Εκκλησιαστική Βυζαντινή Μουσική χωρίζεται σε τέσσερις περιόδους.

Η πρώτη περίοδος ξεκινά από τον 1^ο αιώνα μέχρι την κτίση της Κωνσταντινούπολης. Η μετάδοση των

ύμνων αυτή την περίοδο ήταν κυρίως προφορική. Οι χριστιανοί έψαλλαν τους ύμνους του Δαυίδ και στη συνέχεια μικρά τροπάρια που παρενέβαλαν στους ψαλμούς. 

Από τον 2^ο αιώνα χωρίζεται ο λαός σε δυο μέρη  και έψαλλαν τους ψαλμούς αντιφωνικά. 

Άλλος τρόπος ψαλμωδίας είναι καθ' υπακοήν, ο ένας κατάρχει του μέλους, ψάλλει μόνος του και οι υπόλοιποι υπηχούν.

Η δεύτερη περίοδος χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία των στιχηρών, δηλαδή τροπάρια των οποίων προηγείται στίχος από το ψαλτήρι. Στον 5^ο αιώνα αναπτύσσεται το κοντάκιο, το οποίο αποτελείται από 24 στροφές και χωρίζεται στο προοίμιο και στους οίκους. Ονομαστός ποιητής των κοντακίων είναι ο όσιος Ρωμανός ο Μελωδός. 

Κατά τον 7^ο με 8^ο αιώνα το κοντάκιο άρχισε να αντικαθίσταται από τον κανόνα, ένα πολύστροφο ποίημα με εννέα ωδές. Κάθε ωδή αποτελείται από τον ειρμό και τα τροπάρια που ψάλλονται σύμφωνα με τον ειρμό. Σπουδαίοι ποιητές των κανόνων είναι ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός που έγραψε και τον κανόνα του Πάσχα κ.α.

Υπάρχουν πλέον άλλα είδη τροπαρίων, όπως τα απολυτίκια, τα καθίσματα, τα εξαποστειλάρια, τα δοξαστικά κ.α. 

Τα στιχηρά διακρίνονται ανάλογα με το περιεχόμενό τους σε αναστάσιμα, μαρτυρικά, θεοτοκία, νεκρώσιμα κλπ. 

Ανάλογα με τη μελωδική τους φόρμα διακρίνονται: 

• σε ιδιόμελα, δηλαδή έχουν δικό τους τρόπο ψαλσίματος, 
• σε αυτόμελα που το μέλος τους αποτελεί πρότυπο με βάση το οποίο ψάλλονται τροπάρια που ονομάζονται προσόμοια. 

Την περίοδο αυτή δημιουργείται η Οκτώηχος από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό.

Η τρίτη περίοδος ξεκινά από τον 12^ο αιώνα, όπου ολοκληρώνεται η υμνογραφία,  έως την Άλωση. Είναι η μεγάλη περίοδος ακμής της μουσικής με την εμφάνιση των μαϊστόρων (συνθέτουν και ψάλλουν). Οι πιο ονομαστοί είναι ο όσιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης, ο Ιωάννης ο Κλαδάς κ.α.

Από την Άλωση έως τις μέρες μας οριοθετείται η τέταρτη περίοδος της Βυζαντινής Μουσικής. Στην αρχή έχουμε την υποπερίοδο της τουρκοκρατίας και τη δεύτερη υποπερίοδο με τη δημιουργία της Νέας Μεθόδου από τους τρεις μεγάλους δασκάλους Χουρμούζιο, Γρηγόριο και Χρύσανθο (ο οποίος έγραψε το Μέγα Θεωρητικό της μουσικής) και την έκδοση έντυπων μουσικών βιβλίων στο Βουκουρέστι και στο Παρίσι το 1820. Κορυφαίοι μουσικοί αυτής της περιόδου είναι ο Χρυσάφης, ο ιερέας Μπαλάσιος, ο Πέτρος Μπερεκέτης, οι Δανιήλ, Ιάκωβος, Μανουήλ οι Πρωτοψάλτες, ο Πέτρος ο Λαμπαδάριος κ.α.

Δείτε: Η ιστορία της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής