ΤΥΠΙΚΟ 3η Ενότητα: Όρθρος

Ο Όρθρος

Τὸ Συνήθες Τυπικὸν Ὄρθρου

1. Τὸ «Εὐλογητὸς». Ὅπως καὶ στὸν Ἑσπερινό.

2. Τὸ «Τρισάγιον». Ὅπως καὶ στὸν Ἑσπερινό.

3. Καταληκτικοὶ ὕμνοι τῆς Βασιλικῆς Ἀκολουθίας.
«Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου...», κλπ. Παρεμβάλλεται σύντομη Αἴτηση τοῦ Ἱερέως, ποὺ καταλήγει μὲ τὴν Τριαδολογικὴ Ἐκφώνηση: «Δόξα τῇ Ἁγίᾳ, καὶ Ὁμοουσίῳ, καὶ Ζωοποιῷ, καὶ Ἀδιαιρέτῳ Τριάδι…». (Η Βασιλικὴ Ἀκολουθία σήμερα ἀπαγγέλλεται στὸν Ὄρθρο τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος.)

4. Ὁ Ἑξάψαλμος.
Ἡ ὥρα τῆς ἀνάγνωσης τοῦ Ἑξάψαλμου εἶναι ἀπὸ τὶς ἱερότερες τῆς ὀρθρινῆς ἀκολουθίας. Ἔτσι, κατὰ τὴ σωστὴ τυπικὴ τάξη, οἱ πιστοὶ δεν ανάβουν κερί, δεν προσκυνούν και πρέπει νὰ παρακολουθοῦν τὴν ἀνάγνωσή του ὄρθιοι καὶ μὲ ἀπόλυτη ἡσυχία, χωρίς σταυροκοπήματα στο ενδιάμεσο «Δόξα Πατρί και Υιό και…».

5. Ἡ Μεγάλη Συναπτὴ (τὰ Εἰρηνικά).
Ὁ χορὸς ἀπαντᾶ μὲ σύντομα «Κύριε, ἐλέησον» ἐμμελῶς· προσοχὴ στὸ «Ἀντιλαβοῦ... τῇ σῇ χάριτι» ὁ χορὸς ἀπαντάει «Κύριε, ἐλέησον» καὶ ὄχι «Ἀμήν»· ἐπίσης στὸ «Τῆς Παναγίας ἀχράντου...»  είθησται  νὰ ψέλνεται τὸ νεοφανές και μη σχετικό με την ακολουθία  «Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς». Άσχετο είναι επίσης τό  «Ὑπεραγία Θεοτόκε πρέσβευε υπέρ  ἡμῶν».

6. Τὸ «Θεὸς Κύριος». 
Ἀμέσως μετὰ τὴν Συναπτὴ ψάλλονται ἀντιφωνικὰ καὶ μὲ στίχους τὸ «Θεὸς Κύριος» στὸν ἦχο τοῦ πρώτου ἀπολυτικίου.

Εν ημέρα Σαββάτου άνευ εορτής, Νηστείας ή Τεσσαρακοστής αντί του «Θεός Κύριος…» ψάλλεται το «Αλληλούια…»

7. Τὰ Ἀπολυτίκια. Ψάλλονται ὅπως ὁρίζει τὸ τυπικό.

8. Τὰ Καθίσματα τοῦ Ψαλτηρίου. 
Σήμερα, στὴ λατρευτικὴ πράξη τῶν ἐνοριακῶν ναῶν καταλιμπάνεται ἡ ἀνάγνωση τῶν Καθισμάτων τοῦ Λειτουργικοῦ Ψαλτηρίου. Ἔτσι, ψάλλονται μόνο τὰ προσόμοια Καθίσματα (τρεῖς στάσεις). Ὡς πρὸς τὸ ζήτημα τῆς ἐπιλογῆς τῶν προσομοίων Καθισμάτων τῆς ὀρθρινῆς ἀκολουθίας, σημειώνω, ἐν ὀλίγοις, τὰ ἑξῆς:

• Στὶς καθημερινὲς ὀρθρινὲς ἀκολουθίες, καθὼς καὶ στὸν Ὄρθρο τοῦ Σαββάτου, ὅταν στὸ Μηναῖο δὲν περιέχονται προσόμοια καθίσματα λέγονται, κατὰ τὴ σωστὴ τυπικὴ τάξη, τὰ τυχόντα προσόμοια Καθίσματα τῆς Παρακλητικῆς. Ἀντίθετα, ὅταν στὸ Μηναῖο ἔχουμε καθίσματα λέγονται, κατὰ τὴ σωστὴ τυπικὴ τάξη, τὰ τυχόντα προσόμοια Καθίσματα τῶν Μηναίων.
• Εἰδικὰ στὸν Ὄρθρο τῆς Κυριακῆς, τὰ ἀναστάσιμα προσόμοια Καθίσματα (Παρακλητικὴ) προηγοῦνται τῶν ἀντίστοιχων προσόμοιων Καθισμάτων τῶν Μηναίων. Τὰ ἀναστάσιμα προσόμοια Καθίσματα τοῦ Ὄρθρου τῆς Κυριακῆς καταλιμπάνονται μόνο ὅταν ἡ ἡμέρα τῆς Κυριακῆς συμπίπτει μὲ Δεσποτικὴ Ἑορτὴ (δηλαδή, μὲ ἀκολουθία, ποὺ καταργεῖ τελείως τὴν παρακλητική, ὅπως π.χ. τὰ Χριστούγεννα, τὰ Θεοφάνεια, καὶ ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος). Ἀλλὰ γιὰ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις ἐνημερωνόμαστε ἀπὸ τὸ τυπικὸ ποὺ πάντα διευκρινίζει πὼς πρέπει νὰ ἐπιλέγουμε τὰ καθίσματα.

Τα καθίσματα στις ακολουθίες των Κυριακών χωρίζονται σε α' και σε β΄, εμπεριέχουν δε τρία τροπάρια. 

Τις υπόλοιπες ημέρες: 

• εν ημέρα εορτής υπάρχουν τρία καθίσματα, που εμπεριέχουν από ένα έως τρία τροπάρια.
• σε ψιλή καθημερινή συνήθως δεν υπάρχουν καθίσματα, σε αυτή την περίπτωση αναπληρώνονται από τα καθίσματα της Παρακλητικής στον ήχο της εβδομάδας.

Σε αγρυπνίες ή σε πανηγύρι, πρίν τό τρίτο κάθισμα ψάλλεται πολυέλαιος. 

9. Τὰ Εὐλογητάρια. 
Αἴτηση Ἱερέως καὶ τὴν μὲν Κυριακὴ τὰ Ἀναστάσιμα Εὐλογητάρια σὲ ἦχο πλ. α´, τὸ Σάββατο άνευ εορτής τὰ νεκρώσιμα Εὐλογητάρια, ἐνῷ στοὺς καθημερινοὺς ὄρθρους καταλιμπάνονται. Η ψαλμωδία τῶν Ἀναστάσιμων Εὐλογηταρίων τοῦ Ὄρθρου τῆς Κυριακῆς καταλιμπάνεται μόνο ἂν συμπέσει ἡ ἡμέρα τῆς Κυριακῆς μὲ Δεσποτικὴ Ἑορτή.

10. Ἡ Ὑπακοή. 
Διαβάζεται ἡ Ὑπακοὴ ἀπὸ τὸ βιβλίο τῆς παρακλητικῆς, παλαιότερα εψάλλετο, κάτι που έχει διασωθεί στην πασχαλινή ακολουθία.

11. Τὰ Ἀντίφωνα καὶ τὸ Προκείμενο. 
Τὰ ἀντίφωνα καὶ τὸ προκείμενο τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου τὰ βρίσκουμε στὴν Παρακλητικὴ ἂν πρόκειται γιὰ Κυριακὴ. Ψάλλονται τρεῖς (3) φορές, ἐνῶ, πρὶν ἀπὸ τὴν 3η ἐπανάληψή τους, προηγεῖται ἀπὸ αὐτὰ κάποιος ψαλμικὸς στίχος. Αν πρόκειται γιὰ ἑορτὴ Ἁγίου τὸ προκείμεν το βρίσκουμε ἀπὸ τὸ μηναῖο και προτάσσεται το πρώτο Αντίφωνο του Τεταρτου ήχου «Εκ νεότητός μου…» τό οποίο υπάρχει στό ‘’Εγκόλπιο τοῦ Αναγνώστη’’.

12. Ἡ τάξις τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου. 
Ὁ ἱερέας ἐκφωνεῖ: «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», Ὁ ἱερέας συνεχίζει μὲ τὴν ἐκφώνηση: «Ὅτι ἅγιος εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν καὶ ἐν ἁγίοις ἐπαναπαύῃ...». Τέλος, ὁ χορὸς ψάλλει (τρὶς) τὸ στίχο: «Πάσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον», σὲ ἦχο β´.

13. Τὸ Εὐαγγέλιον. 
Ἐὰν πρόκειται γιὰ Κυριακή, ἀναγιγνώσκεται ἀπὸ τὰ δεξιὰ τῆς Ἁγίας Τραπέζης τὸ Ἑωθινὸ Εὐαγγέλιον τῆς τυχούσης Κυριακῆς, ἐνῷ ἂν πρόκειται γιὰ καθημερινή, ἑορτὴ Ἁγίου, τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς ἀπὸ τὴν Ὡραία Πύλη.

14. Τό Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι.
Διαβάζεται μόνο τὶς Κυριακὲς ἐνῷ στοὺς καθημερινοὺς ὄρθρους δὲν λέμε «Ἀνάστασιν Χριστοῦ», ἀλλὰ διαβάζουμε χύμα τὸν 50^ο (Ν’) ψαλμό, «Ἐλέησόν με…».

15. Ὁ Ν´ Ψαλμός. 
Εἶναι ὁ γνωστὸς σὲ ὅλους 50ος Ψαλμὸς «Ἐλέησόν με ὁ Θεός...» Στὸν ἀναστάσιμο Ὄρθρο τῆς Κυριακῆς ὁ 50ος ψαλμὸς ψάλλεται σὲ ἦχο β´, (τὴν δε περίοδο τοῦ Τριῳδίου κάποιοι τον ψάλλουν σὲ ἦχο πλ. δ´) ἀντιφωνικὰ ἀπὸ τοὺς δύο (2) χορούς, ἐνῷ κατὰ τὴν ὥρα τῆς ψαλμωδίας του, γίνεται ἡ προσκύνηση τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

 Στὶς ἑορτὲς τῶν Ἁγίων ὁ 50ος ψαλμὸς δὲν ψάλλεται, ἀλλὰ ἁπλῶς ἀναγιγνώσκεται ἀπὸ τὸν Ἀναγνώστη ἢ τὸν Προεστὸ τῆς λατρευτικῆς σύναξης και τότε καταλιμπάνεται το ακροταιλευταίο «…και ελέησόν με ο Θεός».

16. Τό Ἰδιόμελο τοῦ Πεντηκοσταρίου.
Εἰδικότερα, στὸν Ὄρθρο τῆς Κυριακῆς ἔχει ὡς ἑξῆς: «Δόξα... Ταῖς τῶν Ἀποστόλων...», «Καὶ νῦν... Ταῖς τῆς Θεοτόκου...», «Ἐλέησόν με... Ἀναστᾶς ὁ Ἰησοῦς...».

Στὶς Ἑορτὲς Ἁγίων ἡ τάξη διαμορφώνεται ὡς ἑξῆς: «Δόξα... Ταῖς τοῦ σοῦ Ὁσίου (ἢ Ἱεράρχου, ἢ Ἀποστόλου κ.ο.κ.)...», «Καὶ νῦν... Ταῖς τῆς Θεοτόκου...», «Ἐλέησόν με... καὶ ψάλλεται ἰδιόμελος ὕμνος τῆς τυχούσης ἑορτῆς».

Ὅταν μία ἀκολουθία δὲν ἔχει ἰδιαίτερο Ἰδιόμελο (τοῦ Πεντηκοσταρίου), δανείζεται ἕνα ἰδιόμελο ἀπὸ τὴν Ἀκολουθία τῆς Λιτῆς (Ἑσπερινός), προκειμένου νὰ καλύψει τὸ λειτουργικὸ αὐτὸ κενό. 

Στοὺς Κυριακάτικους, Ὄρθρους τοῦ Τριῳδίου ὑπάρχουν εἰδικὰ ἰδιόμελα γιὰ τοὺς συγκεκριμένους στίχους:  

«Δόξα... Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι...», 

«Καὶ νῦν... Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι...», 

«Ἐλέησόν με... Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...».

17. Τὸ «Σῶσον, ὁ Θεὸς, τὸν λαόν σου».
Πρόκειται γιὰ μία ἀκόμη Αἴτηση τοῦ ἱερέα, ποὺ καταλήγει μὲ τὴν ἐκφώνηση: «Ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς...» και ὁ χορὸς ψάλλει τέσσερις φορὲς τριπλὰ «Κύριε, ἐλέησον», δηλαδὴ 12 συνολικά.

18.  Οἱ Κανόνες.  
Οἱ Κανόνες ἀποτελοῦνται ἀπὸ μικρότερα μέρη, ποὺ ὀνομάζονται ᾠδές. Ἕνας Κανόνας μπορεῖ νὰ ἔχει ἀπὸ δύο (2) μέχρι καὶ ἐννέα (9) ᾠδές. Κάθε μία ἀπὸ τὶς ᾠδὲς τοῦ Κανόνα ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕναν (1) εἱρμὸ καὶ ἀπὸ τὰ Τροπάρια, ποὺ τὸν ἀκολουθοῦν. Ὁ εἱρμὸς εἶναι ἕνας σύντομος ὕμνος, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ μουσικὸ καὶ μετρικὸ πρότυπο ὅλων τῶν Τροπαρίων τῆς ᾠδῆς. Κάθε μία ἀπὸ τὶς ᾠδὲς τοῦ Κανόνα περιέχει, συνήθως, ἀπὸ δύο (2) μέχρι καὶ πέντε (5) Τροπάρια, τὸ τελευταῖο ἐκ τῶν ὁποίων εἶναι Θεοτοκίον. 

Αν τα τροπάρια είναι τρία ή πέντε τότε επαναλαμβάνεται δύο φορές το πρώτο τροπάριο του Κανόνα, ώστε να σχηματιστεί ζυγός αριθμός τροπαρίων.

Στοὺς ἐνοριακούς, λοιπόν, ναοὺς σήμερα ἔχει ἐπικρατήσει ἡ τυπικὴ τάξη να ψάλλεται ἢ ἀναγιγνώσκεται μόνο ἡ α´ καὶ ἡ γ´ ᾠδὴ τῶν Κανόνων. 

Πρὶν ἀπὸ κάθε τροπάριο τοῦ εἱρμοῦ προτάσσεται στίχος, ὅπως «Δόξα σοι ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι» γιὰ δε τὸν Ἀναστάσιμο κανόνα « Δόξα τη Αγία Αναστάσει σου Κύριε» ἢ σε καθημερινή και εορτή το «Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν» ἢ «Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς» γιὰ τὰ Θεοτοκία, ποὺ ἐπαναλαμβάνονται ἀπαραίτητα πρὶν ἀπὸ κάθε τροπάριο.

Οἱ Κανόνες τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ὄρθρου δὲν ψάλλονται διαδοχικὰ (δηλαδή, ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλο), ἀλλὰ τμηματικὰ ἀνὰ ᾠδή· ψάλλεται, δηλαδή, ἡ α´ ᾠδὴ ὅλων τῶν Κανόνων, καί, ἐν συνεχείᾳ, ψάλλεται ἡ γ´ ᾠδὴ ὅλων τῶν Κανόνων τῆς ἀκολουθίας. Ἂν γιὰ παράδειγμα τὸ τυπικὸ ὁρίζει ὅτι πρέπει νὰ ψαλοῦν 2 κανόνες ὁ Ἀναστάσιμος καὶ τοῦ Ἁγίου, διαβάζουμε πρῶτα τὴν α´ ᾠδὴ τοῦ Ἀναστασίμου κανόνα ἔπειτα τὴν α´ ᾠδὴ ἀπὸ τὸν κανόνα τοῦ Ἁγίου (δὲν λησμονοῦμε νὰ προτάσσουμε τὸν ἀνάλογο στίχο) καὶ ἕπεται ἡ γ´ ᾠδὴ τοῦ Ἀναστάσιμου καὶ μετὰ ἡ γ´ ᾠδὴ τοῦ κανόνα τοῦ Ἁγίου κοκ.

19. Μεσώδιο Κάθισμα. 
Ἀκολουθεῖ ἡ Μικρὴ Συναπτὴ τοῦ ἱερέα (Ἐκφώνηση: «Ὅτι Σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν...»). Ψάλλεται τὸ τυχὸν Μεσώδιο Κάθισμα του Μηναίου ή του Τριωδίου.

Λέγεται συνήθως, ἐν συνεχείᾳ, ἡ Μικρὴ Συναπτὴ τοῦ ἱερέα ὅπως μετὰ τὴν στ´ ᾠδή (Ἐκφώνηση: «Σὺ γὰρ εἶ ὁ Βασιλεύς...»).

20. Κοντάκιο – Οἶκος – Συναξάριον. 
Ἀναγιγνώσκεται τὸ Κοντάκιο και ο Οἶκος ἀπὸ τὴν παρακλητικὴ καὶ τὸ Συναξάρι τῆς ἡμέρας ἀπὸ τὸ μηναῖο. Σε καθημερινή διαβάζεται το Κοντάκιο και ο Οίκος της ημέρας από το Μηναίο ή αν δεν έχει, από το Ωρολόγιον. Την περίοδο του Τριωδίου διαβάζεται το Κοντάκιον και ο Οίκος του Τριωδίου και τα αντίστοιχα της Παρακλητικής διαβάζονται πριν από τα Μεσώδια Καθίσματα.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ εἰσέρχεται ὁ Ἀρχιερέας - ἐὰν χοροστατεῖ - καὶ μετὰ τὸ συναξάρι οἱ δύο χοροὶ ψάλλουν ἀργὰ (ὥστε νὰ προλάβει ὁ Ἐπίσκοπος νὰ εὐλογήσει καὶ νὰ ἀνέβει στὸ θρόνο) σὲ ἦχο β´ τὸ «εἰς πολλὰ ἔτη Δέσποτα», ἀμέσως μετά οἱ Ἱεροψάλτες λαμβάνουν καιρὸ ἀπὸ τὸν Ἀρχιερέα.

21. Καταβασίες.
Εἴθισται ὁ Ἐπίσκοπος νὰ ψάλλει τὶς καταβασίες τοῦ δεξιοῦ χοροῦ. Καὶ ἀντικαθιστᾶ τὸν δεξιὸ χορὸ ἕως ὅτου εἰσέλθει στὸ Ἱερό, μετὰ τὸ «Πᾶσα πνοὴ» καὶ «Αἰνεῖτε» τῶν Αἴνων.

Οἱ Καταβασίες είναι οι Ειρμοί των κανόνων είτε της εορτής, είτε της περιόδου και ψάλλονται με αργό ρυθμό. Στὴν Καταβασία της η´ ᾠδῆς, προτασσόμενου τοῦ στίχου «Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν…», γίνεται κατάληξη.

Ο σωστός τρόπος ψαλμώδησις των καταβασιών διασώζεται στην Παννυχίδα της Ανάστασης, όπου ψάλλονται όλες οι ᾠδές του Κανόνα και στο τέλος κάθε ᾠδὴς επαναλαμβάνεται ο Ειρμός ως Καταβασία.

Αν δεν προβλέπονται καταβασίες από το Τυπικό, τότε ψάλλεται μόνο ο Ειρμός της γ΄ και στ΄ᾠδής. Ακολουθεί το Συναξάρι και ψάλλεται το «Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν…» με τον Ειρμό της η΄ ᾠδής του κανόνα.

Τὸ σημεῖο αὐτὸ ἦταν παλαιότερα ἑτέρα, λανθασμένη θέση τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου με όλη της την τάξη, όπως ήδη αυτή προαναφέρθει, κάτι που όμως συνεχίζεται και στις ημέρες μας κατ’ έθος.

22. Τὴν Τιμιωτέραν.
Μετὰ τὴν ἐκφώνηση τοῦ Διακόνου ἢ τοῦ Ἱερέως «Τὴν Θεοτόκον καὶ Μητέρα τοῦ Φωτός, ...», ἡ στιχολογία τῆς Τιμιωτέρας ψάλλεται στὸν ἦχο τῶν καταβασιῶν· ἕπεται ο Ειρμός της θ´(ἐνάτη) ᾠδὴς τῶν καταβασιῶν.

Αν δεν εψάλησαν καταβασίες τότε μετά την θ΄ ᾠδή συνάπτεται το «Άξιον εστίν…».

Ὅταν τὸ ὁρίζει τὸ τυπικό, σὲ δεσποτικὲς καὶ θεομητορικὲς ἑορτὲς δὲν στιχολογεῖται ἡ Τιμιωτέρα ἀλλὰ ψάλλεται ὅλη ἡ ἐνάτη ᾠδή.

Αἴτηση τοῦ Ἱερέως καὶ μετά, ἐφόσον εἶναι Κυριακή, ψάλλεται τρὶς τὸ «Ἅγιος, Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν...» σὲ ἦχο β´, πρὶν τὰ ἐξαποστειλάρια.

Σε καθημερινή ψάλλουμε ἀμέσως μετά την αἴτηση τὰ ἐξαποστειλάρια.

23. Τα ἐξαποστειλάρια.
Τὰ ἀναστάσιμα ἐξαποστειλάρια βρίσκονται στὸ τέλος τῆς Παρακλητικῆς μαζὶ μὲ τὰ Ἑωθινά· ἐπίσης σὲ ἑορτὲς Ἁγίων ἐξαποστειλάρια βρίσκονται καὶ στὰ Μηναῖα.

Ακολούθως ο α´ Δομέστικος τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ἔρχεται στὸ μέσο τοῦ ναοῦ μπροστὰ ἀπὸ τὸ θρόνο τοῦ ἐπισκόπου ποὺ χοροστατεῖ καὶ ἀπαγγέλει ἐμμελῶς «Κέλευσον, Δέσποτα Ἅγιε· ἦχος τάδε» (ὁ ἦχος τοῦ πασαπνοαρίου). Ὁ ἐπίσκοπος στρέφεται στὸν δεξιὸ χορὸ καὶ «κελεύει» εὐλογώντας. Τότε καὶ ὁ πρωτοψάλτης ἀνεβαίνει στὴ θέση του γιὰ νὰ ψάλλει:

24. Τό Πασαπνοάριο.
Ψάλλονται οἱ στίχοι «Πᾶσα πνοὴ» καὶ «Αἰνεῖτε». Ὡς πρὸς τὴ μουσική του ἀπόδοση τὸ Πασαπνοάριο ἀκολουθεῖ τὸν τυχόντα ἦχο τοῦ πρώτου ἀπὸ τὰ Στιχηρά των Αίνων.

Ἐφόσον θὰ χοροστατήσει ἐπίσκοπος ψάλλεται σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο τὸ μάθημα «Τὸν Δεσπότην καὶ Ἀρχιερέα ἡμῶν» σὲ ἦχο βαρὺ, ὥστε ὁ ἐπίσκοπος νὰ λάβει καιρό.

25. Ἡ Στιχολογία τῶν Αἴνων.
Δυστυχῶς, στοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς σήμερα, κατὰ κανόνα, ἡ Στιχολογία τῶν Αἴνων, χάριν συντομίας, παραλείπεται. Ἔτσι, μετὰ τὸ Πασαπνοάριο, ψάλλονται τὰ Στιχηρὰ τῶν Αἴνων.

26. Τά Στιχηρὰ τῶν Αἴνων.
Ἀνάμεσα στοὺς τελευταίους στίχους τῆς Στιχολογίας τῶν Αἴνων παρεμβάλλονται τὰ λεγόμενα Στιχηρὰ τῶν Αἴνων. Τὰ Στιχηρὰ τῶν Αἴνων βρίσκονται γραμμένα στὴν Παρακλητικὴ στὰ Μηναῖα, ἀλλὰ καὶ στὸ Τριώδιο, καὶ τὸ Πεντηκοστάριο). Εἶναι οἱ ὕμνοι, ποὺ ἀκολουθοῦν τὴν τυπικὴ ἔνδειξη: «Εἰς τοὺς Αἴνους, ἱστῶμεν στίχους ... καὶ ψάλλομεν στιχηρὰ προσόμοια...». Ὁ ἀριθμὸς τῶν Στιχηρῶν τῶν Αἴνων δὲν εἶναι σταθερός, ἀλλὰ μεταβάλλεται ἀνάλογα μὲ τὴ λειτουργικὴ ἀξία τῆς ὀρθρινῆς ἀκολουθίας.

27. Τό Δοξαστικό τῶν Αἴνων.. Ἡ Στιχολογία τῶν Αἴνων, ὅπως ὅλες οἱ στιχολογίες τοῦ Σαββαΐτικου τυπικοῦ, τελειώνει μὲ τοὺς ἐπείσακτους στίχους: «Δόξα Πατρί... Καὶ νῦν...».

Ὁ ὕμνος αὐτός, κυρίως ἐξαιτίας τῆς μουσικῆς του ἰδιαιτερότητας, δεσπόζει ἀνάμεσα στὰ ὑπόλοιπα Στιχηρὰ τῶν Αἴνων, ὡς πανηγυρικότερος, γιατὶ σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ Δοξαστικό, τὰ ἄλλα Στιχηρὰ τῶν Αἴνων εἶναι, κατὰ κανόνα, Προσόμοια (δηλαδή, δὲν ἔχουν δική τους μουσική, ἀλλὰ ἀντιγράφουν μουσικὰ καὶ μετρικὰ κάποιον ἄλλο ὕμνο, ποὺ ὀνομάζεται Πρωτομελὸν ἢ Αὐτομελόν). Τέλος, ὅσον ἀφορᾶ τὸ μουσικὸ μέλος τῶν διαφόρων Δοξαστικῶν τῶν Αἴνων, σήμερα τὸ βρίσκουμε καταγεγραμμένο σὲ εἰδικὲς ἐκδόσεις μουσικῶν βιβλίων, ὅπως, τὸ Δοξαστάριον κ.ἄ.

Ανάμεσα στὰ Δοξαστικὰ τῶν Αἴνων δεσπόζουν (ὡς πρὸς τὴ λειτουργική τους ἀξία) τὰ ἕνδεκα (11) Ἀναστάσιμα Δοξαστικὰ (ἢ Ἑωθινά), ποὺ ψάλλονται στοὺς ὄρθρους τῶν Κυριακῶν.

Σὲ παράρτημα στὸ τέλος τῆς Παρακλητικῆς ὑπάρχουν καταγεγραμμένα τὰ ἕνδεκα (11) Ἀναστάσιμα Δοξαστικὰ τῶν Αἴνων, μαζὶ μὲ τὰ ἀντίστοιχα Ἀναστάσιμα Ἐξαποστειλάρια, ποὺ τὰ συνοδεύουν.

Ὁ 2ος στίχος («Καὶ νῦν...») στὸν ὄρθρο τῆς Κυριακῆς «Ὑπερευλογημένη ὑπάρχεις...» πάντα ψάλλεται σὲ ἦχο β´.

28. Ἡ Δοξολογία.
Ἐὰν εἶναι Κυριακὴ ψάλλεται ἡ Δοξολογία στὸν ἦχο τῆς ἑβδομάδας καὶ ὄχι στὸν ἦχο τοῦ Δοξαστικοῦ· ἐὰν όμως, εἶναι ἑορτὴ Ἁγίου στὸν ἦχο τοῦ Δοξαστικοῦ (ἢ στὸν ἦχο τοῦ ἀπολυτικίου).

Στὸ τέλος τοῦ Ὄρθρου, ἀπὸ ἦχο α´ ἕως καὶ δ´ τὶς Κυριακὲς ψάλλεται τὸ «Σήμερον Σωτηρία», ἐνῷ ἀπὸ ἦχο πλ. α´ ἕως καὶ πλ. δ´ τὸ «Ἀναστὰς ἐκ τοῦ μνήματος».

Τὶς καθημερινὲς μετά την δοξολογία ψάλλεται τὸ ἀπολυτίκιο της ημέρας ή τοῦ εορταζόμενου Ἁγίου.

Εν τις ημέρες των Δεσποτο-Θεομητορικών εορτών ψάλλεται τό ἀπολυτίκιο της εορτής.

Αν η ακολουθία της ημέρας δεν δικαιούται Μεγάλη Δοξολογία, τότε μετά τους αίνους αναγιγνώσκεται η μικρά Δοξολογία, ακολουθούν αιτήσεις του ιερέως και κατόπιν ψάλλονται τα Απόστιχα των αίνων. Η ακολουθία κατακλείεται με το Τρισάγιον, το Απολυτίκιον  και το θεοτοκίον της ημέρας. Τα θεοτοκία αυτά βρίσκονται στο Ωρολόγιο, όμως στη σημερινή ενοριακή πρακτική παραλείπονται.

Εὐλογία τῆς Ἀρτοκλασίας γίνεται - μᾶλλον παράτυπα - και στὴν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου μετὰ ἀπὸ τὴ Μεγάλη Δοξολογία, ή μετά την οπισθάμβωνο ευχή της Θείας Λειτουργίας.

Διαβάστε περισσότερα  εδώ (τυπική τάξη Όρθρου)