ΘΕΩΡΙΑ 11η Ενότητα: Χαρακτήρες Ποιότητας

 Χαρακτήρες Ποιότητας

Ψηφιστό - Βαρεία - Ομαλό - Αντικένωμα - Έτερον ή Σύνδεσμος

Έχουμε ήδη αναφέρει πως οι μουσικοί χαρακτήρες διαιρούνται σε

• Φωνητικούς

• Χρονικούς 

• Ποιότητας

• Έκφρασης

Ήδη έχουμε αναλήσει τους Φωνητικούς και τους Χρονικούς χαρακτήρες.

Οι χαρακτήρες Ποιότητας και Έκφρασης είναι άφωνα σημάδια, αλλά και κάποιοι φωνητικοί χαρακτήρες που με το σχήμα τους δηλώνουν φωνητικά ποικίλματα.
Ονομάζονται και Χειρονομίες, από τις κινήσεις των χεριών του Χοράρχη που υποδείκνυε την αντίστοιχη κίνηση της φωνής για κάθε χαρακτήρα ποιότητας.

Πολλές από αυτές τις χειρονομίες οι τρεις δάσκαλοι της Νέας Μεθόδου (Χρύσανθος εκ Μαδύτων, Χουρμούζιος Χαρτοφύλακας, Γρηγόριος Πρωτοψάλτης) τις ανέλυσαν στην μουσική σημειογραφία που σήμερα  διαβάζουμε. Ο λόγος που το έκαναν ήταν ότι εκείνη την εποχή (19ος αιώνας) είχε αρχίσει να λησμονείται η ενέργεια αυτών των σημαδιών. Κράτησαν οριμένα μόνο ποιοτικά σημάδια χωρίς ανάλυση επειδή δήλωναν μικρό ποίκιλμα φωνής, εύκολο στην απομνημόνευση.

Διατηρήθηκαν οι εξής χαρακτήρες:

α) ένας χαρακτήρας - χαρακτήρας ποσότητας στον οποίο έχουμε ήδη αναφερθεί - με φωνή:

β) πέντε άφωνες υποστάσεις:

Ο Σίμων Καράς επανέφερε και επτά χαρακτήρες Έκφρασης από την Παλαιά στη Νέα γραφή, για τους οποίους θα μιλήσουμε στην επόμενη διδακτική ενότητα.

Η ανάλυση της Πεταστής

Όταν γράφεται η Πεταστή στο μουσικό κείμενο συνήθως ακολουθεί Απόστροφος. Ζητά πέταγμα της φωνής από κάτω προς τα πάνω:

Άν πάνω από την πεταστή υπάρχει κλάσμα τότε συνήθως ακολουθούν περισσότεροι από μία  απόστροφοι. Τότε η Πεταστή μπορεί να αναπτύξει όλη την ενεργειά της:

Η Πεταστή διατηρεί την ενέργειά της και όταν σημειώνεται κάτω από άλλους χαρακτήρες σαν στήριγμα.

Η ανάλυση του Ψηφιστού

Το Ψηφιστό σημειώνεται όταν ακολουθούν ισόχρονες καταβάσεις. Ζητά ο φθόγγος στον τον οποίο τίθεται να τονισθεί:

Η ανάλυση της Βαρείας

Η Βαρεία σημειώνεται πριν από Ίσον και απόστροφο ή πριν από δύο αποστρόφους. Η ενέργειά της μοιάζει με της Πεταστής. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι η Βαρεία ακολουθείται από την ίδια συλλαβή, ενώ στην Πεταστή ακολουθεί άλλη συλλαβή.

Αν το επιτρέπει ο χρόνος μπορεί να αναπτύξει όλη την ενέργειά της:

Η ανάλυση του Ομαλού

Το Ομαλό ενεργεί ανεβάζοντας και κατεβάζοντας τις φωνές. Ζητά να κάνουμε έναν κυματισμό στη φωνή μας.

Αν υπάρχει κλάσμα τότε:

Σε καταλήξεις μεταξύ δύο Ίσων:

Όταν το μέλος καταλήγει τότε το Ομαλό επιβραδύνει την μελωδία:

Η ανάλυση στο Αντικένωμα

Το Αντικένωμα γράφεται κάτω από Ολίγον ή Οξεία όταν ακολουθε'ι κατάβαση με άλλη συλλαβή. Ενεργεί σαν Ομαλό:

Όταν όμως δέχεται Απλή και ακολουθεί Απόστροφος με Γοργό, τότε ενεργεί ως εξής:

σαν να κάνει έναν κύκλο στη φωνή.

Η ανάλυση στο Έταιρον ή Σύνδεσμο

Το Έταιρον ή Σύνδεσμος γράφεται κάτω από δύο χαρακτήρες και ενεργεί ως εξής:

Όταν ο πρώτος χαρακτήρας δέχεται διπλή ή τριπλή και ακολουθεί κατάβαση, τότε το Έταιρον ενεργεί από τον τρίτο χρόνο και μετά:

είτε σαν Αντικένωμα: 

είτε σαν Πεταστή:

Σε κάποιες περιπτώσεις ενεργεί σαν Ομαλό: